HET JAAR 2022

De Monitor Discriminatie 2022 Oost-Brabant geeft een overzicht van meldingen bij anti-discriminatievoorzieningen (ADV’s) en door de politie geregistreerde discriminatie-incidenten. Daarnaast wordt aandacht besteed aan verzoeken en oordelen bij het College voor de Rechten van de Mens. Gelijktijdig met deze monitor verschijnt het landelijk rapport Discriminatiecijfers in 2022.

Discriminatie

Discriminatie is het ongelijk behandelen van mensen op basis van kenmerken die er in de situatie niet toe doen, zoals hun herkomst, leeftijd of geslacht. Deze kenmerken worden discriminatiegronden genoemd. Mensen die discriminatie hebben ervaren of waargenomen kunnen dit melden bij een ADV. De ADV’s in de politie-eenheid Oost-Brabant zijn RADAR, het Meldpunt Discriminatie van de LEVgroep, het Meldpunt Discriminatie van Sociom, het Meldpunt Discriminatie Heusden van ContourdeTwern en Vizier. Mensen kunnen ook terecht bij de politie of het College voor de Rechten van de Mens.

ADV’s en politie

In 2022 ontvingen de ADV’s 225 meldingen van discriminatie over voorvallen in Oost-Brabant. Dit is 22 procent minder dan het jaar ervoor. De meeste meldingen gingen over de discriminatiegrond herkomst of huidskleur, waarover 15 meldingen meer werden gedaan dan in 2021. Ook het aantal meldingen met de gronden geslacht en nationaliteit is toegenomen, met respectievelijk 15 en 13 meldingen. Het aantal meldingen van discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte en leeftijd is juist afgenomen. Een groot aantal van de meldingen gaat over discriminatie op de arbeidsmarkt. De politie registreerde 372 discriminatie-incidenten in 2022, dit zijn iets minder registraties dan het jaar ervoor. (pop-up)De meeste politieregistraties gingen over discriminatie op grond van herkomst en seksuele gerichtheid.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens ontving uit Oost-Brabant 40 verzoeken om een oordeel, 4 minder dan in 2021. De verzoeken gingen het vaakst over discriminatie op grond van herkomst, gevolgd door handicap/chronische ziekte en geslacht. Er waren in 2022 vooral veel verzoeken over arbeidsomstandigheden en verzoeken op het terrein van goederen en diensten. Op basis van de gelijkebehandelingswetgeving kan het College beoordelen of er sprake was van discriminatie. Het College bracht in 2022 over 16 zaken een oordeel uit, waarbij in 6 gevallen verboden onderscheid werd vastgesteld.

...............

Discriminatie komt veel vaker voor dan wordt gemeld. Mensen vinden het lastig om discriminatie te herkennen, benoemen en melden. (1) Slechts 3 procent van de discriminatie-ervaringen wordt gemeld bij een instantie die discriminatie registreert. (2)

Twijfels of iets wel discriminatie is of het niet erg genoeg vinden, kunnen redenen zijn om niet te melden. Mensen die wel melden, vinden het vooral fijn dat zij hun verhaal kwijt kunnen en dat zij hulp krijgen bij de verwerking van wat er is gebeurd.

...............

Noten

1 Andriessen, I. (2017). Discriminatie herkennen, benoemen

en melden. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

2 Andriessen, I., Hoegen Dijkhof, J., Torre, A. van der, Berg,

E. van den, Pulles, I., Iedema, J. en de Voogd-Hamelink, M. (2020). Ervaren discriminatie in Nederland II. Den Haag:

Sociaal en Cultureel Planbureau.

...............

Pop-up

Het gaat bij deze incidenten niet alleen om meldingen en aangiftes van discriminatie, maar ook andere incidenten met een (mogelijk) discriminatoir aspect. Een discriminatoir aspect is bijvoorbeeld het roepen van discriminerende scheldwoorden tijdens een mishandeling.

...............

LEES HIER EEN VERHAAL

Uiting van de geloofsovertuiging

Een orthodox-christelijk echtpaar draagt vanwege hun geloof een sieraad met kruis. Zij werden van het werk weggestuurd, omdat zij geen sieraden op de werkvloer mochten dragen. Het echtpaar vindt dat het bedrijf hen heeft gediscrimineerd op grond van godsdienst. Het bedrijf geeft aan dat het indirecte onderscheid is gerechtvaardigd vanwege de veiligheid van werknemers en diefstalpreventie. Het College oordeelt dat het dragen van een sieraad met kruis kan worden gezien als een uiting van de geloofsovertuiging. Het College oordeelt dat het bedrijf hiermee verboden indirect onderscheid op grond van godsdienst maakt.

ANALYSE - GRONDEN

De meest voorkomende discriminatiegronden en opvallende ontwikkelingen in 2022 beschrijven wij hieronder. Begin 2022 vervielen de door de overheid genomen maatregelen tegen het coronavirus, zoals het coronatoegangsbewijs en de mondkapjesplicht. De ADV’s ontvingen in 2022 dan ook nog maar weinig meldingen met betrekking tot (de maatregelen tegen) het coronavirus. Een jaar eerder waren de coronamaatregelen juist duidelijk zichtbaar in het grote aantal meldingen. Deze afname is met name zichtbaar in het aantal meldingen over de niet-wettelijke gronden (-58) en de gronden handicap/chronische ziekte (-28).

Herkomst/huidskleur

De grond herkomst/huidskleur is al jaren de meest voorkomende discriminatiegrond bij zowel de ADV’s als bij de politie. In 2022 gaat bijna de helft van de meldingen bij de ADV’s over deze grond (49 procent). Ook in de politieregistraties is herkomst/huidskleur de meest voorkomende grond (41 procent). En bij het College voor de Rechten van de Mens gaan de meeste verzoeken om een oordeel over deze discriminatiegrond, namelijk 10 van de 40. De meldingen bij ADV’s gaan veelal over omstreden behandeling door de werkgever of vijandige bejegeningen door collega’s. In 2022 kwamen er een aantal meldingen binnen omtrent de zwartepietendiscussie. Melders voelden zich gediscrimineerd op grond van huidskleur door het inzetten van traditionele pieten en de inzet van nieuwe ‘grijze pieten’. In de politieregistraties komt vijandige bejegening op grond van herkomst vaak voor in combinatie met geweld.

Seksuele gerichtheid

In de politieregistraties is seksuele gerichtheid de op een na meest voorkomende grond. In 2022 gaat het om 34 procent van de registraties. In veel gevallen ging het om algemeen schelden met ‘homo’, waarbij de gedupeerde vermoedelijk niet homoseksueel was of daarvoor werd aangezien. (pop-up) Agenten en boa’s zijn hier vaak de dupe van. Registraties van discriminatie op grond van seksuele gerichtheid gaan vaak over discriminatoir schelden in combinatie met bedreiging of geweld/mishandeling. Bij de ADV’s is het aantal meldingen ongeveer gelijk gebleven. Een groot deel van de meldingen gaat over vijandige bejegening van melders en vernielingen aan een woning vanwege het uithangen van een regenboogvlag.

Antisemitisme

19 politie-registraties gaan over antisemitisme. Veelal gaat het om schelden met ‘jood’ tegen agenten. Andere registraties gaan over bekladdingen met antisemitische leuzen en hakenkruizen. De ADV’s ontvingen in 2022 geen meldingen van discriminatie op grond van antisemitisme.

...............

Discriminatie komt voor in veel verschillende vormen. Ruim de helft van de meldingen bij ADV’s betreft omstreden behandeling. Dit gaat bijvoorbeeld om ergens niet naar binnen kunnen of mogen of afgewezen worden voor een baan. Daarnaast gaan veel meldingen over vijandige bejegening, zoals beledigingen en pesten. Bij de politie gaat de helft van de meldingen over discriminerende uitlatingen. Daarnaast zijn er meldingen en registraties over bedreigingen en geweld.

...............

Pop-up

Een groot deel van de politieregistraties over de discriminatiegronden seksuele gerichtheid en antisemitisme betreft het uitschelden van agenten en andere handhavers met ‘homo’ of ‘jood’. In veel van deze gevallen speelden hun (vermeende) seksuele gerichtheid of achtergrond vermoedelijk geen rol. Het gebruik van zulke scheldwoorden houdt wel een negatief beeld in stand van niet-heteroseksuele mensen en van joden.

...............

LEES HIER EEN VERHAAL

Racisme in de zorg

Ada: ‘Ik werk als huishoudelijke hulp bij een zorgaanbieder. Een familielid van een van mijn cliënten heeft aan mijn leidinggevende laten weten dat zij niet wil dat ik nog bij deze cliënt kom. Als reden noemde ze mijn donkere huidskleur. Mijn leidinggevende besloot toen om mij niet meer bij deze cliënt in te roosteren. Ik voel me hierdoor gediscrimineerd en heb contact opgenomen met de ADV in mijn gemeente. Zij hebben mij informatie en advies gegeven, ter voorbereiding op een gesprek met mijn leidinggevende. Dit heeft mij erg geholpen, met name om duidelijk te maken welke plichten mijn werkgever heeft. Uiteindelijk zijn we samen tot een oplossing gekomen.’

ANALYSE (VERVOLG)

Geslacht

Het aantal meldingen over discriminatie op grond van geslacht bij ADV’s is in 2022 gestegen van 17 meldingen naar 32 meldingen. Mannen, vrouwen, transgender personen en intersekse personen kunnen discriminatie ervaren op grond van geslacht. Meldingen gaan veelal over zwangerschapsdiscriminatie of over uitsluiting, omstreden behandeling en geweld tegenover transgender personen. De politie registreerde in 2022 ongeveer evenveel incidenten als het jaar ervoor. Veel meldingen bij ADV’s gaan over transgender personen die zich gediscrimineerd voelen op het werk. Zo meldde een trans vrouw na veelvuldig aangeven dat nog steeds niet de juiste voornaamwoorden gebruikt worden en meldde een trans man dat hij ontslagen is na transitie. Uit een aantal meldingen blijkt dat genderidentiteit bij veel werkgevers nog een onbekend onderwerp is, waardoor onbegrip ontstond. Via een bemiddelingsgesprek is in een aantal gevallen de onbekendheid weggenomen.

Handicap/chronische ziekte

Meldingen van discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte staan, met 29 meldingen in 2022, op de derde plaats van meest voorkomende gronden bij de ADV’s, ondanks een afname van 28 meldingen. Dit is voor een groot deel te verklaren door het opheffen van de coronamaatregelen. Verschillende meldingen gaan over de digitalisering van de samenleving. Melders ervaren vanwege hun beperking problemen bij diensten die enkel digitaal worden aangeboden. Ook zijn er meldingen over de toegankelijkheid van sportscholen, onderwijsinstellingen en horeca voor rolstoelgebruikers. De politie heeft 11 registraties op grond van handicap/chronische ziekte. Een groot deel van de registraties gaan over algemeen schelden met ‘mongool’.

Nationaliteit

Meldingen op grond van nationaliteit gaan over discriminatie van mensen zonder Nederlands identiteitsbewijs of met een (tijdelijke) verblijfsvergunning. Het aantal meldingen steeg van 10 naar 23. Veelal gaat het om uitsluiting van diensten door het niet hebben van een Nederlands paspoort. Maar ook kan het zijn dat je afgewezen wordt vanwege je nationaliteit in combinatie met een tijdelijke verblijfsvergunning. De oorlog tussen Oekraïne en Rusland is ook zichtbaar in een aantal meldingen. Zo werd de bankrekening van een Russische vrouw geblokkeerd en werd een hotelboeking van een Russische man geannuleerd vanwege zijn Russische nationaliteit. De politie registreert deze discriminatiegrond niet. (pop-up)

...............

Uit onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens (3) blijkt dat 43 procent van de werkende of werkzoekende vrouwen te maken krijgt met een vorm van discriminatie tijdens de zwangerschap of het moederschap. Bij zwangerschap word je in Nederland beschermd door de wet. De werkgever moet er bijvoorbeeld voor zorgen dat je tijdens en na je zwangerschap veilig en gezond kan werken. Ook mag een werkgever je niet weigeren voor een baan omdat je zwanger bent. Bovendien heb je recht op verschillende soorten verlof.

...............

Noot

3 Zwanger en Werk | Gendergelijkheid

College voor de Rechten van de Mens (mensenrechten.nl)

...............

Pop-up

De politieregistraties gaan over discriminatie op een van de zes gronden die in het Wetboek van Strafrecht strafbaar zijn gesteld: ras (in dit rapport ‘herkomst’ genoemd), geslacht, godsdienst, levensovertuiging, seksuele gerichtheid en handicap. Nationaliteit valt net als leeftijd en politieke gezindheid wel onder de wet gelijke behandeling, maar niet onder het strafrecht.

...............

LEES HIER EEN VERHAAL

Zwangerschapsdiscriminatie

Ruby: ‘Tijdens een sollicitatiegesprek kreeg ik te horen dat mijn competenties en ervaring goed aansluiten bij de functie, maar dat het onhandig is dat ik met zwangerschapsverlof zou gaan. Ik werd daarom niet aangenomen, maar het bedrijf wilde mijn sollicitatie na het verlof wel weer in procedure nemen. Ik voelde me gediscrimineerd op grond van zwangerschap en ben met ondersteuning van de ADV in mijn gemeente een procedure gestart bij het College voor de Rechten van de Mens. Het College oordeelde dat er daadwerkelijk sprake is van verboden zwangerschapsdiscriminatie. In een persoonlijk gesprek bood de werkgever zijn excuses aan. Ik ben blij met de uitspraak, het gesprek en de ondersteuning door de ADV.’

ANALYSE (TERREINEN)

De ADV’s registreren het maatschappelijk terrein waarop een discriminatievoorval zich afspeelde. De politie registreert geen terreinen. Deze pagina belicht de meest gemelde terreinen.

Arbeidsmarkt

In 2022 gingen de meeste meldingen over arbeids-marktdiscriminatie (68). Deze gaan vaak over discriminerende uitlatingen door collega’s of melders die vonden dat de leidinggevende niet adequaat reageerde op discriminatoire incidenten. Ook voelden melders zich regelmatig gediscrimineerd door klanten of patiënten. Ook in de werving en selectie komt discriminatie voor. In veel gevallen gaat het om discriminatie vanwege herkomst of huidskleur, maar ook discriminatie vanwege geslacht werd gemeld. Enkele melders ervaren ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op het gebied van salariëring. Zo meldde een vrouw dat haar mannelijke collega in dezelfde functie meer betaald krijgt.

Commerciële dienstverlening

Meldingen over commerciële dienstverlening betreffen ongelijke behandeling of discriminatoire bejegening door bijvoorbeeld winkels, verzekeraars, vervoerders en banken. In 2022 gaan 22 meldingen over dit terrein, wat een sterke afname is ten opzichte van het jaar ervoor. Deze afname is te verklaren door het wegvallen van de coronamaatregelen, waarbij veel meldingen gingen over weigeringen, bijvoorbeeld bij winkels wegens het niet dragen van een mondkapje. In 2022 zijn dit nog enkele meldingen.

Collectieve voorzieningen

29 meldingen gaan in 2022 over het terrein collectieve voorzieningen, bijvoorbeeld gemeentelijke instanties en zorginstellingen. Zo ervaart een meldster problemen omdat haar hulphond niet mee mag naar een zorg-instelling. Een andere meldster heeft vanwege een chronische ziekte aanpassingen nodig voor haar studie. Zij geeft aan dat de onderwijsinstelling deze aanpassingen weigert, waardoor zij haar studie niet meer kan volgen.

Sport en recreatie

Het aantal meldingen op het terrein sport en recreatie is in vergelijking met vorig jaar gelijk gebleven met 17 meldingen. Veel van de meldingen gaan over discriminatie in het voetbal. De ADV’s treden sinds 2021 samen op met de KNVB. Meldingen komen binnen via de app Discriminatiemelder. In 2020 is de KNVB gestart met Ons Voetbal Is Van Iedereen, (4) een campagne om discriminatie in zowel het betaald als het amateurvoetbal tegen te gaan. Enkele melders ervaren discriminatie bij sportscholen. Zo geeft een homoseksuele man aan dat hij zich niet mag omkleden samen met het geslacht waartoe hij zich seksueel aangetrokken voelt. Een andere melder geeft aan dat de sportschool met de rolstoel slecht toegankelijk is.

...............

Discriminatie bij de toewijzing van huurwoningen wordt niet veel gemeld. Het is ook vaak moeilijk te herkennen en bewijzen. Uit onderzoek uit 2022 blijkt dat er nog steeds sprake is van ongelijke behandeling bij woningverhuur. (5) Mensen met een niet-Nederlands klinkende naam worden minder vaak uitgenodigd om een huurwoning te bezichtigen dan mensen met een Nederlands klinkende naam. Dit lijkt met name buiten de vier grootste gemeenten een probleem te zijn.

...............

Noten

4 Ons voetbal is van iedereen - Home

5 Hoogenbosch, A., Tierolf, B., Sikkema, M., Kwakernaak, M. en Mesic, A. (2022). Monitor discriminatie bij woningverhuur 2022. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.

...............

LEES HIER EEN VERHAAL

Discriminatie in de sauna

Joost: ‘Ik ga regelmatig naar de sauna. In verband met spasticiteit draag ik tijdens een saunabezoek waterschoentjes, zodat ik niet val. Bij de sauna die ik wilde bezoeken is het dragen van deze schoentjes echter niet toegestaan in verband met hygiëne. De sauna wilde niet van deze regels afwijken. Ik voelde me gediscrimineerd en belde met de ADV. Zij regelden een gesprek met een medewerker van de sauna en tijdens dit gesprek kwamen we tot een oplossing. Ik mag toch mijn schoentjes aanhouden, als ik maar wel een handdoek gebruik als ik op het hout kom. Inmiddels heb ik een heerlijk dagje sauna achter de rug.’

...............

SAMENWERKING

Positie ADV’s

ADV’s zijn dé lokale experts op het gebied van discriminatie. Zij zijn een spin in het web tussen gemeenten, politie, OM en andere instanties die betrokken zijn bij de aanpak van discriminatie. Om deze rol goed te kunnen vervullen, is het volgens de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) van belang dat wordt ingezet op sterke ADV’s met voldoende financiële middelen en deskundigheid, die goed vindbaar en toegankelijk zijn. (6) De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bevestigt de rol van ADV’s als lokale expert. Met als doel de positie en rol van ADV’s te versterken, laat zij onderzoeken hoe het stelsel van ADV’s beter kan worden georganiseerd en gefinancierd en welke taken bij ADV’s horen. De uitkomsten van dit onderzoek worden verwacht in het voorjaar van 2023.

Vergroten zichtbaarheid

Ook Discriminatie.nl, de landelijke vereniging van antidiscriminatiebureaus, investeert in het versterken van de onderlinge samenwerking en de professionalisering van de sector. In 2022 heeft de vereniging een gezamenlijk strategisch plan opgesteld. Hierin is onder andere aandacht voor het verbeteren van de vindbaarheid van de ADV’s. Hiertoe gaan de ADV’s zich in de loop van 2023 onder één naam profileren als uitvoerder van de gemeenschappelijke Wga-taken. (pop-up) Dit draagt bij aan een betere herkenbaarheid en zichtbaarheid van ADV’s.

Naar verwachting leidt dit ertoe dat meer mensen discriminatie melden bij een ADV. Uit onderzoek blijkt dat sommige gedupeerden geen melding maken omdat ze niet weten dat zij discriminatie kunnen melden bij een ADV. Gedupeerden geven in dit onderzoek ook aan dat de drempel om te melden lager zou zijn als duidelijk(er) is dat een ADV onafhankelijk is van de overheid. Een ADV wordt nu soms nog gezien als een verlengstuk van de overheid. Sommige meldpunten zijn bijvoorbeeld onderdeel van een gemeente, terwijl het Rijk dit niet wenselijk vindt in verband met het waarborgen van de onafhankelijkheid. (7)

Aanpak Politie

Ook de politie in Oost-Brabant investeert in betere samenwerking. De politie is steeds alerter op discriminatie zoals beschreven in het Wetboek van Strafrecht. Bij zaken waar mogelijk sprake is van discriminatie werken zij steeds meer samen met de collega’s van Roze in Blauw en het Netwerk divers vakmanschap bij de behandeling van discriminatiemeldingen. (pop-up)

...............

Een onderzoek naar de behoeften van melders van discriminatie laat zien dat zij vooral willen dat hun discriminatie-ervaring serieus genomen wordt. Daarbij vinden zij het belangrijk dat de discriminerende daad consequenties heeft voor de pleger en dat de discriminatie stopt. Ook willen gedupeerden zich graag kunnen herkennen in klachtbehandelaars en vinden ze ervaringsdeskundigheid binnen een ADV erg belangrijk. (8)

...............

Noten

6 Nationaal Programma tegen Discriminatie en Racisme 2022

7|8 Kros, K., Harnacke, C., Felten, H., Broekroelofs, R. en Does, S. (2022). ‘Een antidiscriminatievoorziening moet slagkracht hebben’. Onderzoek naar hoe het meldproces bij discriminatie ingericht zou kunnen worden vanuit de behoeften van de gedupeerden. Utrecht: Movisie.

...............

Pop-up

Wga staat hier voor de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. De wet schrijft voor dat het college van burgemeester en wethouders inwoners toegang biedt tot een ADV. De ADV verleent in het kader van deze wet onafhankelijke bijstand aan mensen die discriminatie hebben ervaren en registreert de meldingen.

Pop-up

Roze in Blauw is het politienetwerk voor de LHBTIQA+ gemeenschap en het Netwerk divers vakmanschap is een intern netwerk met als doelstelling kennis en kunde over culturen, religies en leefstijlen in te zetten ter ondersteuning en advisering van alle teams en collega’s.

...............

LEES HIER EEN VERHAAL

Toegang damestoilet geweigerd

Een transgender vrouw komt bij de politie en wil aangifte doen van discriminatie. Zij is meerdere malen aangesproken met ‘meneer’ door een medewerker van een openbaar toilet en haar werd de toegang tot het damestoilet geweigerd. Verbalisant van de politie, tevens lid van Roze in Blauw (RiB), heeft gesproken met zowel meldster als medewerker. De medewerker stond erg open voor advies van RiB. Aan de meldster is terugkoppeling gegeven over het gesprek met de medewerker. Hier was de meldster erg blij mee. Ze voelde zich serieus genomen en voor haar was het incident zo voldoende afgehandeld.

...............

Colofon

Tekst: Sophie van der Spek

Ontwerp: © 2022, Go Puck

Portretten: © Shutterstock/ v.b.n.b. pagina 2: Diego Servo, 9Nong, Pixel-Shot | pagina 4: AJRPhoto, Seventy Four, Jacob Lund | pagina 5: Insta_photos, ZouZou,Eugenio Marongiu, pagina 7: Nakaridore, Krakenimages, Diego Servo | pagina 8: Aleshyn Andrei, Lumetia, Bricolage

Illustratie pagina’s 1, 2, 4, 5, 7, 8: © Shutterstock/Melitas |

Illustraties pagina 3: © Shutterstock/ Visual Generation

Interactiviteit: Lydia de Boer

...............

Deze uitgave

Dit is een gezamenlijke uitgave van de politie-eenheid Oost-Brabant en RADAR. De politie, het College voor de Rechten van de Mens en de antidiscriminatievoorzieningen Vizier, het Meldpunt Discriminatie van de LEVgroep, het Meldpunt Discriminatie van Sociom en het Meldpunt Discriminatie Heusden van ContourdeTwern hebben voor deze uitgave gegevens beschikbaar gesteld.

April 2023